We Citizen Thailand

“ผมมักจะถามนักวิจัยที่ทำหน้าที่ประเมินผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมให้โรงงานต่างๆ ในระยองทุกคนว่า คุณเป็นคนระยอง หรือมีญาติพี่น้องอยู่ในระยองหรือเปล่า?

เพราะผมทำงานด้านสิ่งแวดล้อมจึงรู้ดี เวลาที่บริษัทใดก็ตามในระยองมีโครงการจะขยายโรงงานหรือเปิดโรงงานเพิ่ม หน่วยงานภาครัฐก็จะต้องว่าจ้างที่ปรึกษาที่เป็นนักวิจัยให้มาทำหน้าที่ตรวจสอบว่าโรงงานใหม่ที่กำลังจะเกิดขึ้น มีมาตรการจัดการมลภาวะผ่านเกณฑ์ของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมหรือไม่ ซึ่งมันเป็นเรื่องย้อนแย้งที่นักวิจัยเหล่านั้นส่วนใหญ่ ก็ได้รับว่าจ้างโดยกลุ่มทุนและบริษัทที่จะขยายกิจการพร้อมกัน ดังนั้น ท้ายที่สุด พวกเขาก็จะประเมินให้โครงการที่เปิดใหม่เกือบทั้งหมดผ่านเกณฑ์อยู่ดี

ผมจึงมักถามพวกเขาว่ามันไม่ใช่แค่การประเมินให้ผ่านเกณฑ์ไปตามหน้าที่ แต่ต้องคำนึงถึงความเป็นจริงที่คนระยองต้องประสบด้วย ขณะเดียวกันก็พยายามจะบอกกับเจ้าของโรงงานอยู่เสมอว่าบางทีคุณลดกำไรลงมาหน่อย และใส่ใจเรื่องการทำ eco factory บ้าง สร้างกำไรในเชิงความยั่งยืนคืนให้แก่คนในเมือง ระยองตอนนี้มีโรงงานอยู่ราว 4,000 โรง ถ้าแต่ละโรงใส่ใจเรื่องสิ่งแวดล้อมจริงๆ ไม่ใช่แค่การทำไปตามข้อกำหนดกับภาครัฐ ผู้คนในเมืองก็จะเผชิญกับมลภาวะน้อยลงกว่านี้เยอะ

จริงอยู่ที่ระยองเป็นจังหวัดที่มีรายได้ต่อหัว หรือ GDP สูงที่สุดในประเทศ โรงงานขนาดใหญ่หลายแห่งทำกำไรมหาศาลและจ่ายภาษีคืนกลับให้รัฐบาลเยอะมากๆ อย่างไรก็ดี เมื่อเปรียบเทียบกับประชากรที่ไม่ได้ทำงานในภาคอุตสาหกรรม ระยองก็ยังมีคนเสี่ยงชีวิตขายของตามสี่แยก มีแรงงานที่ต้องปากกัดตีนถีบ มีชาวบ้านที่มีคุณภาพชีวิตไม่ดีอีกมากมายเต็มไปหมด เมืองเรายังมีความเหลื่อมล้ำอยู่มาก

ในฐานะที่ผมทำงานสำนักงานธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดระยอง ซึ่งมีบทบาทหลักในการดูแลเรื่องสิ่งแวดล้อม แต่ก็พยายามชวนหน่วยงานอื่นๆ ช่วยกันคิดว่าเราจะทำอย่างไรให้พี่น้องที่อยู่นอกระบบอุตสาหกรรมมีรายได้ดีและคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น และเราต่างเห็นตรงกันว่าการท่องเที่ยวและภาคการเกษตรนี่แหละจะช่วยสร้างงานสร้างอาชีพ ยกระดับผู้คนในเมืองเราได้ ระยองมีแหล่งท่องเที่ยวครบครันทั้งพื้นที่ธรรมชาติ ป่าโกงกาง ชายหาด เกาะแก่ง ภูเขา รวมถึงพื้นที่ทางวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ เช่นเดียวกันกับภาคเกษตรที่เรามีสวนทุเรียนและสวนผลไม้ที่ให้ผลผลิตอร่อยๆ ดึงดูดผู้คนได้มากมาย แต่ต่อให้เรามีทรัพยากรดีแค่ไหน ถ้าเมืองยังถูกจดจำว่ามีสภาพอากาศเป็นพิษหรือน้ำทะเลปนเปื้อนคราบน้ำมัน ก็ไม่มีประโยชน์

ดังนั้น ควบคู่ไปกับการกวดขันและสร้างจิตสำนึกให้กับโรงงานแต่ละแห่ง ทางสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จังหวัดระยองจึงพยายามทำโครงการต่างๆ เพื่อช่วยส่งเสริมการท่องเที่ยว ไม่ว่าจะเป็นโครงการชายหาดติดดาว ที่ทำร่วมกับกรมควบคุมมลพิษและกรมโรงงานอุตสาหกรรม จัดประเมินคุณภาพสิ่งแวดล้อมของแต่ละชายหาดในระยอง และสานความร่วมมือกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในพื้นที่นั้นๆ เพื่อช่วยกันดูแลพื้นที่เพื่อให้ได้รับ 5 ดาว สร้างความมั่นใจแก่นักท่องเที่ยวไปด้วยอีกทาง

หรือการพัฒนาระยองให้เป็นเมืองอุตสาหกรรมเชิงนิเวศ ซึ่งเป็นการพัฒนาอุตสาหกรรมควบคู่ไปกับการพัฒนาสิ่งแวดล้อมและคุณภาพชีวิตของผู้คนในทุกมิติ ซึ่งนี่เป็นภาพฝันที่ผมอยากให้ระยองเป็นเลยล่ะ

อย่างไรก็ตาม การจะทำให้ระยองเป็นแบบนั้นได้ หน่วยงานที่ดูแลเรื่องสิ่งแวดล้อมก็จำเป็นต้องทำการประเมินมาตรฐานหลายด้าน และตรงนี้เองที่ผมพบว่าเกณฑ์การประเมินบางอย่างอาจไม่สอดคล้องกับบริบทของเมืองระยอง เช่น ค่าปนเปื้อนในน้ำ เราไม่อาจนำเกณฑ์ของระยองที่มีแม่น้ำสายเล็กและระบายได้ช้า ไปเทียบกับอยุธยาหรือสมุทรปราการที่มีแม่น้ำสายใหญ่ซึ่งละลายมลภาวะได้ดีกว่าอย่างเจ้าพระยา เพราะแม้จะผ่านเกณฑ์เหมือนกัน แต่แม่น้ำเจ้าพระยาก็อาจมีมลภาวะตกค้างน้อยกว่าแม่น้ำระยอง เป็นต้น

ผมจึงมองว่าพร้อมไปกับการขับเคลื่อนโครงการต่างๆ เรื่องการกำหนดเกณฑ์การประเมินผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมให้สอดคล้องกับบริบทของเมืองต่างๆ ก็เป็นเรื่องสำคัญ ขณะที่จิตสำนึกต่อส่วนรวมของผู้ประกอบการและผู้ประเมินผลกระทบก็เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งยวดต่อการบรรลุเป้าหมายร่วมกัน

ผมเชื่อจึงว่าแม้จะเป็นเมืองอุตสาหกรรม แต่ถ้ามีการจัดการที่ดี เมืองอุตสาหกรรมนั้นก็เป็นเมืองที่น่าอยู่ได้ และเราทุกคนสามารถทำให้ระยองเป็นแบบนั้นได้” 

ครรชิต ศรีนพวรรณ
ผู้อำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดระยอง