“ผมเป็นคนหมู่ 4 ตำบลปากพูน เรียนจบมัธยมต้นที่โรงเรียนปากพูน และย้ายไปเรียนต่อที่อื่น จนกลับมาบรรจุเป็นครูสอนวิชาเคมีที่โรงเรียนเดิม สาเหตุที่เลือกกลับมาทำงานที่นี่ ข้อแรกคือผมต้องกลับมาดูแลครอบครัว และข้อที่สอง คือผมเห็นโอกาสที่มีในบ้านเกิดแห่งนี้
ปากพูนเป็นตำบลที่ผู้คนมีทรัพยากรเยอะมากนะครับ ประมงอุดมสมบูรณ์ ส่วนชาวสวนส่วนใหญ่ก็มีที่ดินทำกินค่อนข้างมาก อาจจะเพราะความที่อะไรก็สมบูรณ์อยู่แล้วด้วย ชาวบ้านจึงไม่ได้คิดขวนขวายกับการพัฒนาอาชีพเท่าไหร่ อย่างถ้าคุณทำสวนมะพร้าว ถึงเวลาก็จะมีล้งมารับซื้อไป บางช่วงเขาไม่มารับ คุณขายไม่ได้ ก็ไม่ได้คิดอะไรมาก เพราะไม่รู้จะทำยังไง หรือถ้าบ้านไหนทำประมง ก็มีลักษณะคล้ายๆ กันคือสามีจะออกเรือหาปลา ส่วนภรรยาก็จะเป็นแม่บ้านอยู่บ้าน ทั้งที่ในบ้านของตัวเองก็มีสวนให้ปลูกนั่นปลูกนี่ สามารถหารายได้เสริมเยอะแยะ แต่ก็ไม่รู้ว่าจะทำอย่างไร
นี่แหละที่ทำให้ผมเห็นว่าที่ผ่านมา ปากพูนเป็นเมืองที่มีต้นทุน แต่ผู้คนกลับไม่ค่อยมีความหวัง
ควบคู่ไปกับการสอนหนังสือ ความที่ผมเป็นลูกหลานของเกษตรกรทำน้ำตาลมะพร้าวอยู่แล้ว เลยมีความคิดต่อยอดจะทำสวนในแบบของผมเอง ผมซื้อที่ดินทำสวนเพิ่ม คิดว่าสามารถทำทั้งการขายมะพร้าวผล นำไปแปรรูป และทำสวนเกษตรผสมผสาน ตั้งใจให้สวนของผมไม่ต้องง้อล้งมะพร้าว ถ้าเขากดราคาเรามาก ก็ไม่ขาย หาช่องทางขายทางอื่นเอา และก็อยากสนับสนุนให้ชาวสวนในปากพูนทำแบบนี้ คือมีความสามารถในการต่อรองราคากับคนกลาง และมีผลผลิตอื่นๆ สร้างรายได้เสริม
นอกจากมะพร้าว ในสวนของผมก็มีฝรั่งไส้แดง ส้มเขียวหวาน มีน้ำผึ้งจากผึ้งและชันโรงที่มาจากป่าโกงกางซึ่งผมทำคอนโดให้พวกเขาอาศัย เลี้ยงปศุสัตว์ ทำปุ๋ยจากมูลไก่อัดเม็ด รวมถึงขุดร่องสวนเพื่อเลี้ยงปลา และอย่างที่บอกว่าผมเป็นอาจารย์สอนเคมี ก็เลยมีความรู้เรื่องการแปรรูป เลยได้ผลิตภัณฑ์น้ำมันมะพร้าวสกัดเย็นขึ้นมาอีกตัว ผมตั้งชื่อว่า ‘สวนปันสุข’ เพราะคิดว่านอกจากผลผลิตในสวนแห่งนี้ เรายังสามารถแบ่งปันความรู้จากการทำสวนให้คนอื่นได้
ที่สำคัญ ผมยังใช้สวนแห่งนี้ประกอบการเรียนการสอนที่โรงเรียนอีกด้วย ผ่านกิจกรรมชุมนุมเศรษฐกิจพอเพียง ชวนนักเรียนให้ไปดูและทำกิจกรรมที่สวน ให้ความรู้เรื่องเกษตรทฤษฎีใหม่และโคกหนองนาโมเดล แล้วก็ลองให้พวกเขาทดลองจินตนาการว่าถ้าเรามีสวนพื้นที่ 1 ไร่ เราจะทำโคกหนองนาของเราอย่างไร ให้นักเรียนออกแบบพื้นที่การใช้งานสวนด้วยคอมพิวเตอร์มาส่ง จากนั้นก็สอนกันต่อไป หรือถ้ามีโอกาส ไม่ต้องมีบทเรียนอะไรก็ได้ ให้เด็กๆ มาวิ่งเล่นในสวน มาซึมซับ มาดูว่าสวนของผมนี้มีอะไรหรือมีระบบนิเวศอะไรบ้าง
อย่างที่บอกว่าคนปากพูนมีต้นทุนแต่ไม่มีความหวัง ผมจึงคิดว่าถ้าเราอยากให้ชุมชนเรามีความหวัง การปลูกฝังในตัวเด็กเป็นเรื่องสำคัญ เลยตั้งใจให้สวนปันสุขเป็นพื้นที่เรียนรู้ให้เด็กๆ กลับไปคิดถึงทรัพยากรและที่ดินของที่บ้านพวกเขา เราสามารถแปรรูปวัตถุดิบที่มี หรือต่อยอดพื้นที่เป็นอะไรได้บ้างจนเกิดเป็นธุรกิจที่ยั่งยืน
สมัยก่อนผมเคยคิดนะครับว่าถ้าเราอยากประสบความสำเร็จ เราต้องเรียนให้หนัก เรียนในสิ่งที่ยากๆ แต่ทุกวันนี้ หลังทำสวนมาหลายปี ผมกลับสอนเด็กๆ ใหม่ว่าให้ทำเรื่องเรียนเป็นเรื่องง่าย โจทย์สำคัญกว่านั้นคือควรเรียนในสิ่งที่เราสนใจจริงๆ และรู้ว่าเราจะนำสิ่งที่เรียนบวกกับต้นทุนที่มีไปพัฒนาเป็นอะไรได้มากกว่า อย่างเด็กปากพูนของเรามีต้นทุนในด้านทรัพยากรที่ดีอยู่แล้ว อยู่ที่ว่าเขาจะเอาความรู้หรือสิ่งที่ได้เรียนรู้มาไปพัฒนาเป็นอะไร ผมเชื่อว่าการที่เรามีความรู้และรู้จักเรียนรู้ มันสร้างโอกาสใหม่ๆ ได้ไม่สิ้นสุดครับ”
ธงชัย ศักดามาศ
คุณครูโรงเรียนปากพูน และเจ้าของสวนปันสุข
Facebook: สวนปันสุข เกษตรผสมผสาน
https://www.facebook.com/profile.php?id=100066780458381
“เมืองอาหารปลอดภัยไม่ได้ให้ประโยชน์แค่เฉพาะผู้คนในเขตเทศบาลฯแต่มันสามารถเป็นต้นแบบให้เมืองอื่น ๆ ที่อยากส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้คนได้เช่นกัน” “งานประชุมนานาชาติของสมาคมพืชสวนโลก (AIPH Spring Meeting Green City Conference 2025) ที่เชียงรายเป็นเจ้าภาพเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2568 ที่ผ่านมา เน้นย้ำถึงทิศทางการพัฒนาเมืองสีเขียว…
“ทั้งพื้นที่การเรียนรู้ นโยบายเมืองอาหารปลอดภัย และโรงเรียนสำหรับผู้สูงวัยคือสารตั้งต้นที่จะทำให้เชียงรายเป็นเมืองแห่งสุขภาพ (Wellness City)” “กล่าวอย่างรวบรัด ภารกิจของกองการแพทย์ เทศบาลนครเชียงราย คือการทำให้ประชาชนไม่เจ็บป่วย หรือถ้าป่วยแล้วก็ต้องมีกระบวนการรักษาที่เหมาะสม ครบวงจร ที่นี่เราจึงมีครบทั้งงานส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค การรักษาเมื่อเจ็บป่วย และระบบดูแลต่อเนื่องถึงบ้าน…
“การจะพัฒนาเมือง ไม่ใช่แค่เรื่องสาธารณูปโภคแต่ต้องพุ่งเป้าไปที่พัฒนาคนและไม่มีเครื่องมือไหนจะพัฒนาคนได้ดีไปกว่า การศึกษา” “แม้เทศบาลนครเชียงรายจะเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ของยูเนสโกแห่งแรกของไทยในปี 2562 แต่การเตรียมเมืองเพื่อบรรลุเป้าหมายที่ว่านี้ เกิดขึ้นก่อนหน้านั้นหลายสิบปี ในอดีต เชียงรายเป็นเมืองที่ห่างไกลความเจริญ ทางเทศบาลฯ เล็งเห็นว่าการจะพัฒนาเมือง ไม่สามารถทำได้แค่การทำให้เมืองมีสาธารณูปโภคครบ แต่ต้องพัฒนาผู้คนที่เป็นหัวใจสำคัญของเมือง และไม่มีเครื่องมือไหนจะพัฒนาคนได้ดีไปกว่า ‘การศึกษา’…
“ถ้าอาหารปลอดภัยเป็นทางเลือกหลักของผู้บริโภคเชียงรายจะเป็นเมืองที่น่าอยู่กว่านี้อีกเยอะ” “นอกจากบทบาทของการพัฒนาชุมชนและสังคมสงเคราะห์ กองสวัสดิการสังคม เทศบาลนครเชียงราย ยังมีกลไกในการส่งเสริมเศรษฐกิจของพี่น้อง 65 ชุมชน ภายในเขตเทศบาลฯ โดยกลไกนี้ครอบคลุมการส่งเสริมสุขภาพ และช่วยดูแลสิ่งแวดล้อมในทางอ้อมด้วยกลไกที่ว่าคือ ‘สหกรณ์นครเชียงราย’ โดยสหกรณ์ฯ นี้เริ่มต้นมาตั้งแต่ปี 2560 หลักเราคือการสนับสนุนเศรษฐกิจชุมชน…
“แม่อยากปลูกผักปลอดภัยให้ตัวเองและคนในเมืองกินไม่ใช่ปลูกผักเพื่อส่งขาย แต่คนปลูกไม่กล้ากินเอง” “บ้านป่างิ้ว ตั้งอยู่ละแวกสวนสาธารณะหาดนครเชียงราย เราและชุมชนฮ่องลี่ที่อยู่ข้างเคียงเป็นชุมชนเกษตรที่ปลูกพริก ปลูกผักไปขายตามตลาดมาแต่ไหนแต่ไร กระทั่งราวปี 2548 สำนักงานเกษตรอำเภอเมืองเชียงราย มาส่งเสริมให้ทำเกษตรปลอดภัย คนในชุมชนก็เห็นด้วย เพราะอยากทำให้สิ่งที่เราปลูกมันกินได้จริง ๆ ไม่ใช่ว่าเกษตรกรปลูกแล้วส่งขาย แต่ไม่กล้าเก็บไว้กินเองเพราะกลัวยาฆ่าแมลงที่ตัวเองใส่…
“วิวเมืองเชียงรายจากสกายวอล์กสวยมาก ๆขณะที่ผืนป่าชุมชนของที่นี่ก็มีความอุดมสมบูรณ์จนไม่น่าเชื่อว่านี่คือป่าที่อยู่ในตัวเมืองเชียงราย” “ก่อนหน้านี้เราเป็นพนักงานบริษัทเอกชนที่ต่างจังหวัด จนเทศบาลนครเชียงรายเขาเปิดสกายวอล์กที่ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนดอยสะเก็น และหาพนักงานนำชม เราก็เลยกลับมาสมัคร เพราะจะได้กลับมาอยู่บ้านด้วย ตรงนี้มีหอคอยชมวิวอยู่แล้ว แต่เทศบาลฯ อยากทำให้ที่นี่เป็นแหล่งท่องเที่ยว ก็เลยต่อขยายเป็นสกายวอล์กอย่างที่เห็น ซึ่งสุดปลายของมันยังอยู่ใกล้กับต้นยวนผึ้งเก่าแก่ที่มีผึ้งหลวงมาทำรังหลายร้อยรัง รวมถึงยังมีเส้นทางศึกษาธรรมชาติบนภูเขา ในป่าชุมชนผืนนี้ จริง…