“รูปแบบของานยอสวยไหว้สาพญามังราย ฉลองครบรอบ 726 ปีเมืองเชียงใหม่ ที่ทางเครือข่ายชุมชนเมืองรักษ์เชียงใหม่ได้มีส่วนร่วมจัดงานไปเมื่อเดือนเมษายนที่ผ่านมานี้ แตกต่างจากปีที่ผ่านมาเล็กน้อย หนึ่งในความเปลี่ยนแปลงสำคัญ คือในที่สุดเราก็สามารถสืบค้นจากเอกสารโบราณเกี่ยวกับเครื่องบวงสรวงหอบรรพกษัตริย์ตามประเพณีดั้งเดิมได้ เราจึงมีการจัดเครื่องสักการะเป็นกับข้าวพื้นเมือง 9 อย่างตรงตามเอกสาร ไม่ใช่การถวายหัวหมูแบบธรรมเนียมเซ่นไหว้ของคนจีนเหมือนก่อน
หลายคนอาจสงสัยว่าจะอะไรกันหนักหนากับเครื่องเซ่นไหว้ ก็ต้องบอกว่าในเมื่อเราจะทำตามประเพณีแล้ว เราก็ควรเข้าใจความหมายในทุกบริบทของประเพณี ทำไมคนโบราณถึงเลือกใช้กับข้าว 9 อย่างนี้ ทำไมต้องถวายขันโตกแยกถาดเหล้า ถาดล้างมือ หรืออื่นๆ ไม่ใช่แค่ว่าพอมีพิธีกรรม เราก็แค่จัดไปตามพิธีกรรม ถ้าเป็นแบบนั้นเมืองไหนนำไปจัดก็ได้
ถึงป้าจะพูดแบบนี้ ก็ไม่ได้หมายความว่าศิลปวัฒนธรรมล้านนาจะต้องถูกแช่แข็งไปตามตำราเสมอนะ ป้าเชื่อว่าทุกอย่างต้องมีวิวัฒน์ที่สอดคล้องกับยุคสมัย แต่ก็ควรอยู่ภายใต้ความเข้าใจในรากเหง้า อย่างปีนี้เรายังนำเสนอองค์ความรู้เรื่องการตานต้นจ้อ ต้นจ้อคือตุงสำหรับสักการะชนิดหนึ่ง แต่มีขนาดเล็กลง เรานำต้นจ้อมาสักการะองค์สามกษัตริย์ โดยมีการประยุกต์ดีไซน์ให้ต่างออกไปจากเดิมบ้าง แต่ยังคงความหมายดั้งเดิมของต้นจ้ออยู่
อีกเรื่องที่สำคัญคือในทุกๆ พิธีกรรม ผู้คนที่เป็นหัวใจสำคัญของการจัดงาน ควรจะเป็นชาวบ้าน ชาวชุมชน ผู้เป็นเจ้าของวัฒนธรรมในพื้นที่ด้วย เพราะมันไม่ใช่แค่เรื่องความเชื่อ แต่ประเพณีล้านนายังเกี่ยวโยงกับเศรษฐกิจฐานรากของชุมชน ในบางพิธีกรรมที่คนภายนอกมองว่าสวยจัง แต่ฟันเฟืองสำคัญเบื้องหลัง คือฝีมือของคนทำตุง คนทำเครื่องดำหัว สล่าหัตถกรรมอื่นๆ เหล่านี้คือชาวบ้านธรรมดาที่ทำมาหากินอยู่ในเชียงใหม่ ตราบใดที่วิถีชีวิตคนเมืองและการท่องเที่ยวเชียงใหม่ยังผูกโยงอยู่กับศิลปวัฒนธรรม คนเหล่านี้ก็จะสามารถเลี้ยงชีพอยู่ได้อย่างภาคภูมิ
หรืออย่างการเผยแพร่ความรู้เรื่องเครื่องบวงสรวงที่เป็นอาหารพื้นเมือง อย่างลาบ หรือไก่คู่ตามจารีตดั้งเดิม ก็ยังช่วยสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับเมืองได้อีก เราสามารถบอกได้ว่าเมนูที่คุณมากินที่เชียงใหม่เมนูนี้ อยู่ในเครื่องสักการะอารักษ์เมืองของเราเชียวนะ ขึ้นแท่นแบบเดียวกับภัตตาคารชื่อดังในมิชลินไกด์เลย
ปีนี้เป็นปีที่ 11 แล้วที่ป้าร่วมกับเพื่อนๆ จากหลายชุมชนในเขตเมืองเชียงใหม่ ขับเคลื่อนเครือข่ายชุมชนเมืองรักษ์เชียงใหม่ จากจุดเริ่มต้นที่ป้าอยากมีส่วนในการแก้ปัญหาต่างๆ ของเมืองด้วยการใช้วัฒนธรรมเป็นตัวนำ ป้าภูมิใจที่คนตัวเล็กๆ อย่างพวกเราสามารถผลักดันหลายๆ เรื่องให้ประสบความสำเร็จ อย่างการรณรงค์เรื่องผางประทีปแทนการปล่อยโคมแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม การผลักดันให้คนในชุมชนมีส่วนในการจัดประเพณีหรือพิธีกรรมของเมืองเพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจฐานราก แทนที่จะเป็นการให้รัฐจ้างออร์แกไนซ์จากที่อื่นมาทำงานเต็มรูปแบบเหมือนเมื่อก่อน
หรือที่ภูมิใจที่สุดคือการทำเวิร์คช็อปช่างฟ้อนที่เราสามารถสร้างเครือข่ายคนรุ่นใหม่จากสถาบันศึกษาต่างๆ กว่า 20 แห่งทั่วเมือง โดยทุกวันนี้เรามีช่างฟ้อนรุ่นใหม่มากถึง 22 คณะ หรืออย่างงานปีใหม่เมืองปีล่าสุดที่เทศบาลอยากให้มีช่างฟ้อนมาร่วมฟ้อนรำเป็นสิริมงคลจำนวนเท่าปีเกิดของเมืองเชียงใหม่คือ 726 คน เราก็ได้เหล่าคนรุ่นใหม่ที่เคยร่วมกิจกรรมกับเรา มาร่วมฟ้อนครบจำนวนโดยใช้เวลาในการรวบรวมไม่นาน
การได้เห็นเด็กสมัยใหม่หลายคนที่ชอบฟังเพลงเค-ป๊อบ หรือสนใจในวัฒนธรรมตะวันตก แต่ยังสามารถฟ้อนร่วมกับคนเฒ่าคนแก่ รุ่นแม่ รุ่นยายได้ เป็นเรื่องน่าปลื้มใจมากทีเดียว และป้าคิดว่าสิ่งนี้คือส่วนหนึ่งของดอกผลตลอด 11 ปีที่เครือข่ายชุมชนเมืองรักษ์เชียงใหม่ได้ดำเนินการมา”
///
เสาวคนธ์ ศรีบุญเรือง
ผู้ประสานงานเครือข่ายชุมชนเมืองรักษ์เชียงใหม่
“เมืองอาหารปลอดภัยไม่ได้ให้ประโยชน์แค่เฉพาะผู้คนในเขตเทศบาลฯแต่มันสามารถเป็นต้นแบบให้เมืองอื่น ๆ ที่อยากส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้คนได้เช่นกัน” “งานประชุมนานาชาติของสมาคมพืชสวนโลก (AIPH Spring Meeting Green City Conference 2025) ที่เชียงรายเป็นเจ้าภาพเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2568 ที่ผ่านมา เน้นย้ำถึงทิศทางการพัฒนาเมืองสีเขียว…
“ทั้งพื้นที่การเรียนรู้ นโยบายเมืองอาหารปลอดภัย และโรงเรียนสำหรับผู้สูงวัยคือสารตั้งต้นที่จะทำให้เชียงรายเป็นเมืองแห่งสุขภาพ (Wellness City)” “กล่าวอย่างรวบรัด ภารกิจของกองการแพทย์ เทศบาลนครเชียงราย คือการทำให้ประชาชนไม่เจ็บป่วย หรือถ้าป่วยแล้วก็ต้องมีกระบวนการรักษาที่เหมาะสม ครบวงจร ที่นี่เราจึงมีครบทั้งงานส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค การรักษาเมื่อเจ็บป่วย และระบบดูแลต่อเนื่องถึงบ้าน…
“การจะพัฒนาเมือง ไม่ใช่แค่เรื่องสาธารณูปโภคแต่ต้องพุ่งเป้าไปที่พัฒนาคนและไม่มีเครื่องมือไหนจะพัฒนาคนได้ดีไปกว่า การศึกษา” “แม้เทศบาลนครเชียงรายจะเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ของยูเนสโกแห่งแรกของไทยในปี 2562 แต่การเตรียมเมืองเพื่อบรรลุเป้าหมายที่ว่านี้ เกิดขึ้นก่อนหน้านั้นหลายสิบปี ในอดีต เชียงรายเป็นเมืองที่ห่างไกลความเจริญ ทางเทศบาลฯ เล็งเห็นว่าการจะพัฒนาเมือง ไม่สามารถทำได้แค่การทำให้เมืองมีสาธารณูปโภคครบ แต่ต้องพัฒนาผู้คนที่เป็นหัวใจสำคัญของเมือง และไม่มีเครื่องมือไหนจะพัฒนาคนได้ดีไปกว่า ‘การศึกษา’…
“ถ้าอาหารปลอดภัยเป็นทางเลือกหลักของผู้บริโภคเชียงรายจะเป็นเมืองที่น่าอยู่กว่านี้อีกเยอะ” “นอกจากบทบาทของการพัฒนาชุมชนและสังคมสงเคราะห์ กองสวัสดิการสังคม เทศบาลนครเชียงราย ยังมีกลไกในการส่งเสริมเศรษฐกิจของพี่น้อง 65 ชุมชน ภายในเขตเทศบาลฯ โดยกลไกนี้ครอบคลุมการส่งเสริมสุขภาพ และช่วยดูแลสิ่งแวดล้อมในทางอ้อมด้วยกลไกที่ว่าคือ ‘สหกรณ์นครเชียงราย’ โดยสหกรณ์ฯ นี้เริ่มต้นมาตั้งแต่ปี 2560 หลักเราคือการสนับสนุนเศรษฐกิจชุมชน…
“แม่อยากปลูกผักปลอดภัยให้ตัวเองและคนในเมืองกินไม่ใช่ปลูกผักเพื่อส่งขาย แต่คนปลูกไม่กล้ากินเอง” “บ้านป่างิ้ว ตั้งอยู่ละแวกสวนสาธารณะหาดนครเชียงราย เราและชุมชนฮ่องลี่ที่อยู่ข้างเคียงเป็นชุมชนเกษตรที่ปลูกพริก ปลูกผักไปขายตามตลาดมาแต่ไหนแต่ไร กระทั่งราวปี 2548 สำนักงานเกษตรอำเภอเมืองเชียงราย มาส่งเสริมให้ทำเกษตรปลอดภัย คนในชุมชนก็เห็นด้วย เพราะอยากทำให้สิ่งที่เราปลูกมันกินได้จริง ๆ ไม่ใช่ว่าเกษตรกรปลูกแล้วส่งขาย แต่ไม่กล้าเก็บไว้กินเองเพราะกลัวยาฆ่าแมลงที่ตัวเองใส่…
“วิวเมืองเชียงรายจากสกายวอล์กสวยมาก ๆขณะที่ผืนป่าชุมชนของที่นี่ก็มีความอุดมสมบูรณ์จนไม่น่าเชื่อว่านี่คือป่าที่อยู่ในตัวเมืองเชียงราย” “ก่อนหน้านี้เราเป็นพนักงานบริษัทเอกชนที่ต่างจังหวัด จนเทศบาลนครเชียงรายเขาเปิดสกายวอล์กที่ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนดอยสะเก็น และหาพนักงานนำชม เราก็เลยกลับมาสมัคร เพราะจะได้กลับมาอยู่บ้านด้วย ตรงนี้มีหอคอยชมวิวอยู่แล้ว แต่เทศบาลฯ อยากทำให้ที่นี่เป็นแหล่งท่องเที่ยว ก็เลยต่อขยายเป็นสกายวอล์กอย่างที่เห็น ซึ่งสุดปลายของมันยังอยู่ใกล้กับต้นยวนผึ้งเก่าแก่ที่มีผึ้งหลวงมาทำรังหลายร้อยรัง รวมถึงยังมีเส้นทางศึกษาธรรมชาติบนภูเขา ในป่าชุมชนผืนนี้ จริง…