เมืองอัจฉริยะ (Smart City) ไม่ใช่แค่เรื่องของเซ็นเซอร์ แพลตฟอร์ม หรือระบบ AI ที่แม่นยำ แต่หัวใจที่แท้จริงของมันคือ “ผู้คน” – เพราะถ้าขาดการรับฟังเสียงสะท้อน หรือกระบวนการมีส่วนร่วมของประชาชน เมืองจะไม่มีวันรู้ว่าควรก้าวไปทางไหน
แต่ในโลกหลังโควิด-19 ที่ลานกิจกรรมถูกแทนที่ด้วยหน้าจอมือถือ—หน่วยงานรัฐที่ทำหน้าที่บริหารเมืองกลับเข้าไม่ถึงประชาชนได้มากพอ และข้อมูลที่เก็บได้ก็มักจะตื้นเขินเกินไป
อย่างไรก็ตาม ยังมีพื้นที่หนึ่งที่ผู้คน โดยเฉพาะกลุ่มเด็กและเยาวชน ยังคงรวมตัวกัน พูดคุย เชื่อมต่อ และแสดงตัวตนอย่างมีชีวิตชีวา…พื้นที่นั้นคือ “เกมออนไลน์”
จากเกมสู่ชุมชน จากผู้เล่นสู่พลเมือง
ในบทความ How esports can help cities engage residents and build community โดย ออสติน สมิท (Austin Smith) บนเว็บไซต์ American City & County ชี้ให้เห็นว่าอีสปอร์ตไม่ใช่แค่กีฬา แต่มันคือ “สังคมเสมือน” ที่มีคุณสมบัติของการมีส่วนร่วมทางสังคมอย่างครบถ้วน
เพราะเกมไม่ได้มีแค่การแข่งขัน แต่ยังเป็นพื้นที่ที่ส่งเสริมการทำงานเป็นทีม การสื่อสาร และการสร้างอัตลักษณ์ของผู้เล่น ที่สำคัญคือ มันเปิดทางให้คนที่อาจไม่กล้า หรือไม่คุ้นเคยกับการเข้าร่วมกิจกรรมแบบดั้งเดิม โดยเฉพาะ “วัยรุ่น” ได้เข้ามามีส่วนร่วมในรูปแบบที่เขาสะดวกและเต็มใจ
เมืองจึงสามารถใช้โครงสร้างของเกม เช่น การตั้ง “ลีกอีสปอร์ต” หรือจัดกิจกรรมในโลกเสมือน เพื่อเปิดพื้นที่สำหรับการรวมกลุ่ม พูดคุย และแลกเปลี่ยนความคิดเห็น พร้อมไปกับการเก็บข้อมูลพฤติกรรมของผู้เล่นและผู้ชม ซึ่งสามารถนำไปวิเคราะห์และต่อยอดในการออกแบบนโยบายสาธารณะ ที่ตอบโจทย์คนในเมืองได้ลึกขึ้น แบบเดียวกับที่แบรนด์สินค้าระดับโลกวิเคราะห์พฤติกรรมผู้บริโภคเพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์
แนวคิดนี้สอดคล้องกับ แยน ช็อต (Jan Szot) นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพอซนัน ผู้เขียนบทความ Gamification as a Tool for Participatory Urban Planning เขาระบุว่าเกมและกระบวนการเกมมิฟิเคชัน (Gamification) ไม่เพียงช่วยให้ประชาชนเข้าใจโครงสร้างของเมืองได้ดีขึ้น แต่ยังช่วยให้พวกเขาตัดสินใจ มีส่วนร่วม และเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมในชีวิตจริงได้ สิ่งนี้เป็นกลไกสำคัญที่ช่วยให้รัฐสามารถออกแบบผังเมืองได้ตรงตามความต้องการของประชาชน
จากแผนของ WHO สู่ Chinatown Boston
เพื่อให้เห็นรูปธรรมของกระบวนการนี้มากยิ่งขึ้น ย้อนกลับไปในช่วงการแพร่ระบาดของโควิด-19 ที่ผ่านมา องค์การอนามัยโลก (WHO) ยังร่วมมือกับเครือข่ายอุตสาหกรรมเกมในแคมเปญ #PlayApartTogether เพื่อส่งเสริมการเว้นระยะห่างทางสังคมผ่านการเล่นเกมออนไลน์
หรืออย่างในปี 2553 ในยุคสมัยที่อีสปอร์ตยังไม่แพร่หลายเช่นทุกวันนี้ Engagement Game Lab จากวิทยาลัย Emerson College สหรัฐอเมริกา ยังได้พัฒนาเกม Participatory Chinatown ที่เปิดให้ผู้เล่นสวมบทบาทเป็นประชากรในย่านไชนาทาวน์ของเมืองบอสตัน เพื่อทำภารกิจหลากหลาย อย่างการหางาน หาที่อยู่ และเข้าสังคม โดยผู้เล่นยังสามารถสะท้อนความคิดเห็นและทางเลือกของตัวเอง และเมื่อจบเกม ข้อมูลเหล่านั้นจะถูกส่งให้รัฐบาลท้องถิ่นนำไปใช้ในการออกแบบ “แผนแม่บท” ของย่านนั้นจริง ๆ
นั่นคือการเชื่อมระหว่าง “เกม” และ “การออกแบบเมือง” อย่างเป็นรูปธรรม และเปี่ยมด้วยพลังจากเสียงของประชาชน
นั่นล่ะ ควบคู่ไปกับการเก็บข้อมูลจากประชาชนแบบดั้งเดิม เมืองอาจไม่จำเป็นต้องลงทุนสร้างเครื่องมืออะไรใหม่ให้ยุ่งยาก แค่รู้จัก “เชื่อมต่อ” กับชุมชนเกมที่มีอยู่แล้ว ศึกษาข้อมูลที่ได้ และเปิดใจ ให้เกมเป็นส่วนหนึ่งของกลไกสร้างเมืองที่มีชีวิต มีส่วนร่วม และเป็นมิตรกับคนทุกกลุ่มมากขึ้น
เพราะบางทีสายใยแห่งเมืองอัจฉริยะ อาจเริ่มต้นจากสิ่งที่ผู้ใหญ่หลายคนเคยมองข้าม – แค่เปิดหน้าจอ ล็อกอิน และสนุกไปกับเกม ผลลัพธ์อาจไปไกลกว่าที่เราคิด
ที่มา:
“ระบบนิเวศอีสปอร์ตคือฟันเฟืองสำคัญในการขับเคลื่อนเมืองอัจฉริยะผ่านการยกระดับศักยภาพของผู้คน” ในยุคที่เทคโนโลยีดิจิทัลกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน สื่อสังคมออนไลน์อย่าง Facebook, Instagram หรือ YouTube ไม่ได้เป็นเพียงช่องทางสื่อสารหรือความบันเทิงอีกต่อไป หากแต่กลายเป็นเครื่องมือสร้างอาชีพ และพัฒนาทักษะของผู้คนทั่วโลก เช่นเดียวกับ “อีสปอร์ต” (Esports) หรือการแข่งขันวิดีโอเกม ที่เริ่มต้นในมหาวิทยาลัยสหรัฐฯ…
“แม้จะเป็นการเล่นเกม แต่นครสวรรค์ก็ไม่ได้มาเล่น ๆ เพราะนี่จะเป็นฟันเฟืองสำคัญที่เปลี่ยนให้เมืองผ่านกลายมาเป็นจุดหมายของใครหลายคน” เมื่อเอ่ยถึงนครสวรรค์ คุณนึกถึงอะไร? ประตูสู่ภาคเหนือ, “เมืองปากน้ำโพ” ชุมทางการค้าทางเรือในอดีต, เทศกาลตรุษจีน, ขนมโมจิ, ดินแดนอาหารอร่อย หรือ “พาสาน” แลนด์มาร์กแห่งใหม่กลางปากแม่น้ำเจ้าพระยา ภาพจำเหล่านี้คือสิ่งที่คนส่วนใหญ่นึกถึง…
“เรามีโครงสร้างพื้นฐานในการเป็นสมาร์ทซิตี้พร้อมแต่ที่ผ่านมา เรายังไม่มีกลไกในการพัฒนาบุคคลในกรอบนี้และอีสปอร์ตจะกลไกหนึ่ง ที่เริ่มต้นจากเด็กและเยาวชน” ไม่เพียงแต่เทศบาลนครนครสวรรค์จะเป็นหนึ่งในเทศบาลแห่งแรกที่ได้รับการคัดเลือกโดย สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล (depa) ให้เป็น เมืองอัจฉริยะ (Smart City) ตั้งแต่ปี 2564 หากแต่ในปัจจุบัน เทศบาลนครซึ่งมีขนาดเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับต้น ๆ…
“ผมไม่ได้ฝันว่าจะต้องมีซิลิคอนวัลเลย์ในนครสวรรค์แต่หวังว่าเราจะสามารถสร้างงานให้เด็กคนหนึ่งไม่ต้องเข้ากรุงเทพฯไม่ต้องทิ้งบ้านเกิดไปเพราะไม่มีโอกาส” “ในยุคที่เทคโนโลยีดิจิทัลพาโลกไปไกล เกมกลายเป็นสื่อที่ช่วยให้เด็กเรียนรู้และพัฒนาตัวเองอย่างน่าทึ่งผมยกตัวอย่างลูกชายผม เขาเรียนอยู่ ป.1 มีเกมอยู่ 2 เกมที่เขาเล่นประจำ คือ Sprunki และ Roblox สองเกมนี้เน้นเรื่องการแปรรูปจินตนาการให้กลายเป็นรูปธรรม ตอนแรกผมก็ไม่รู้อะไรเกี่ยวกับเกมนี้หรอก จนมาศึกษา…
“ผมไม่ได้ปฏิเสธการศึกษาในระบบ แต่ถ้าเราสามารถสร้างทางเลือกให้กับเด็กที่มีความฝันจริงจังผู้ใหญ่อย่างพวกเราก็ควรต้องหาวิธีส่งเสริมพวกเขา” “สำหรับการขับเคลื่อนอีสปอร์ตให้กลายเป็นหนึ่งในกลไกการพัฒนาเมือง ผมมองออกเป็น 2 ประเด็นหลัก ประเด็นแรกคือ ผมเคยสอนวิชาอีคอมเมิร์ซ (E-commerce) ที่คณะบริหารและการจัดการ มหาวิทยาลัยเจ้าพระยา และตระหนักดีว่าสิ่งที่ทำให้ศาสตร์นี้ รวมถึงศาสตร์อื่น ๆ ที่เชื่อมโยงกับโลกดิจิทัล สามารถสร้างความเปลี่ยนแปลงเชิงบวกให้กับผู้เรียน…
“อีสปอร์ตเป็นการสนับสนุนให้เด็กเข้าใจความหมายของการเล่นเกม ทั้งในแง่ของทีมเวิร์ก วินัย และการมีน้ำใจนักกีฬา” “ผมเล่นเกมมาตั้งแต่เด็กแล้วครับ แต่เมื่อก่อนไม่รู้เลยว่าเกมพวกนี้มันถูกนิยามในฐานะ ‘กีฬา’ ได้ จนมาเริ่มเล่น RoV (Arena of Valor) ซึ่งนอกจากพบว่า เขามีการแข่งขันกันในระดับนานาชาติมานานแล้ว ยังทำให้ผมเข้าใจนิยามของอีสปอร์ต…