“เมืองอาหารปลอดภัยไม่ได้ให้ประโยชน์แค่เฉพาะผู้คนในเขตเทศบาลฯแต่มันสามารถเป็นต้นแบบให้เมืองอื่น ๆ ที่อยากส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้คนได้เช่นกัน” “งานประชุมนานาชาติของสมาคมพืชสวนโลก (AIPH Spring Meeting Green City Conference 2025) ที่เชียงรายเป็นเจ้าภาพเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2568 ที่ผ่านมา เน้นย้ำถึงทิศทางการพัฒนาเมืองสีเขียว (Green City) ของจังหวัดเชียงราย โดยมีเทศบาลนครเชียงรายเป็นเมืองต้นแบบ สิ่งนี้สอดรับกับนโยบายเมืองอาหารปลอดภัยของเทศบาลฯ ที่จะส่งเสริมให้คนเชียงรายได้เข้าถึงอาหารปลอดภัยอย่างครอบคลุม รวมถึงความร่วมมือของเรากับ

“ทั้งพื้นที่การเรียนรู้ นโยบายเมืองอาหารปลอดภัย และโรงเรียนสำหรับผู้สูงวัยคือสารตั้งต้นที่จะทำให้เชียงรายเป็นเมืองแห่งสุขภาพ (Wellness City)” “กล่าวอย่างรวบรัด ภารกิจของกองการแพทย์ เทศบาลนครเชียงราย คือการทำให้ประชาชนไม่เจ็บป่วย หรือถ้าป่วยแล้วก็ต้องมีกระบวนการรักษาที่เหมาะสม ครบวงจร ที่นี่เราจึงมีครบทั้งงานส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค การรักษาเมื่อเจ็บป่วย และระบบดูแลต่อเนื่องถึงบ้าน ผ่านเครือข่าย อสม. และผู้นำชุมชนในพื้นที่ทั้งหมด ตอนนี้เรามีศูนย์บริการสาธารณสุขของตัวเองทั้งหมด 4 แห่ง และกำลังจะเพิ่มเป็น

“การจะพัฒนาเมือง ไม่ใช่แค่เรื่องสาธารณูปโภคแต่ต้องพุ่งเป้าไปที่พัฒนาคนและไม่มีเครื่องมือไหนจะพัฒนาคนได้ดีไปกว่า การศึกษา” “แม้เทศบาลนครเชียงรายจะเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ของยูเนสโกแห่งแรกของไทยในปี 2562 แต่การเตรียมเมืองเพื่อบรรลุเป้าหมายที่ว่านี้ เกิดขึ้นก่อนหน้านั้นหลายสิบปี ในอดีต เชียงรายเป็นเมืองที่ห่างไกลความเจริญ ทางเทศบาลฯ เล็งเห็นว่าการจะพัฒนาเมือง ไม่สามารถทำได้แค่การทำให้เมืองมีสาธารณูปโภคครบ แต่ต้องพัฒนาผู้คนที่เป็นหัวใจสำคัญของเมือง และไม่มีเครื่องมือไหนจะพัฒนาคนได้ดีไปกว่า ‘การศึกษา’ นี่คือสิ่งที่เทศบาลฯ ให้ความสำคัญมาตลอด เราพัฒนาทั้งการศึกษาในระบบและนอกชั้นเรียน ดังที่เห็นว่าโรงเรียนในสังกัดเทศบาลทั้ง 8 แห่งของเรามีคุณภาพไม่น้อยหน้าโรงเรียนประจำจังหวัดเลย ขณะเดียวกัน

“ถ้าอาหารปลอดภัยเป็นทางเลือกหลักของผู้บริโภคเชียงรายจะเป็นเมืองที่น่าอยู่กว่านี้อีกเยอะ” “นอกจากบทบาทของการพัฒนาชุมชนและสังคมสงเคราะห์ กองสวัสดิการสังคม เทศบาลนครเชียงราย ยังมีกลไกในการส่งเสริมเศรษฐกิจของพี่น้อง 65 ชุมชน ภายในเขตเทศบาลฯ โดยกลไกนี้ครอบคลุมการส่งเสริมสุขภาพ และช่วยดูแลสิ่งแวดล้อมในทางอ้อมด้วย กลไกที่ว่าคือ ‘สหกรณ์นครเชียงราย’ โดยสหกรณ์ฯ นี้เริ่มต้นมาตั้งแต่ปี 2560 หลักเราคือการสนับสนุนเศรษฐกิจชุมชน เชื่อมโยงผู้ผลิตกับผู้ซื้อ รวมถึงทำตลาดถนนคนเดินทุกเย็นวันเสาร์-อาทิตย์ เพื่อให้ชาวบ้านในชุมชนมีพื้นที่จำหน่ายสินค้า กระทั่งต่อมา เมื่อเทศบาลฯ มีนโยบายส่งเสริมเครือข่ายอาหารปลอดภัย

“แม่อยากปลูกผักปลอดภัยให้ตัวเองและคนในเมืองกินไม่ใช่ปลูกผักเพื่อส่งขาย แต่คนปลูกไม่กล้ากินเอง” “บ้านป่างิ้ว  ตั้งอยู่ละแวกสวนสาธารณะหาดนครเชียงราย เราและชุมชนฮ่องลี่ที่อยู่ข้างเคียงเป็นชุมชนเกษตรที่ปลูกพริก ปลูกผักไปขายตามตลาดมาแต่ไหนแต่ไร กระทั่งราวปี 2548 สำนักงานเกษตรอำเภอเมืองเชียงราย มาส่งเสริมให้ทำเกษตรปลอดภัย คนในชุมชนก็เห็นด้วย เพราะอยากทำให้สิ่งที่เราปลูกมันกินได้จริง ๆ ไม่ใช่ว่าเกษตรกรปลูกแล้วส่งขาย แต่ไม่กล้าเก็บไว้กินเองเพราะกลัวยาฆ่าแมลงที่ตัวเองใส่ เราก็เลยทำเกษตรปลอดสารมาตั้งแต่นั้น ชุมชนป่างิ้วมีเกษตรกรอยู่ 9 ครัวเรือน ส่วนฮ่องลี่เยอะหน่อย น่าจะถึง 30

“วิวเมืองเชียงรายจากสกายวอล์กสวยมาก ๆขณะที่ผืนป่าชุมชนของที่นี่ก็มีความอุดมสมบูรณ์จนไม่น่าเชื่อว่านี่คือป่าที่อยู่ในตัวเมืองเชียงราย” “ก่อนหน้านี้เราเป็นพนักงานบริษัทเอกชนที่ต่างจังหวัด จนเทศบาลนครเชียงรายเขาเปิดสกายวอล์กที่ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนดอยสะเก็น และหาพนักงานนำชม เราก็เลยกลับมาสมัคร เพราะจะได้กลับมาอยู่บ้านด้วย ตรงนี้มีหอคอยชมวิวอยู่แล้ว แต่เทศบาลฯ อยากทำให้ที่นี่เป็นแหล่งท่องเที่ยว ก็เลยต่อขยายเป็นสกายวอล์กอย่างที่เห็น ซึ่งสุดปลายของมันยังอยู่ใกล้กับต้นยวนผึ้งเก่าแก่ที่มีผึ้งหลวงมาทำรังหลายร้อยรัง รวมถึงยังมีเส้นทางศึกษาธรรมชาติบนภูเขา ในป่าชุมชนผืนนี้ จริง ๆ มันเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่แอบมีความหวาดเสียวเหมือนกันนะคะ (หัวเราะ) เพราะเป็นสกายวอล์กที่สูง และก็อยู่ใกล้กับรังผึ้งด้วย แต่ในทางกลับกัน ถ้าคุณไม่กลัวความสูง

“ไม่ว่าเชียงรายจะพัฒนาสู่เมืองในนิยามใดเป้าหมายเหล่านี้จะเกิดขึ้นไม่ได้เลย ถ้าผู้คนไม่รู้จักเรียนรู้ต้นทุนของเมือง และไม่รู้จักปรับตัวรับกับการเปลี่ยนแปลง” “เวลาพูดถึงเครื่องมือการพัฒนาเมือง ความยากของเชียงรายคือ เราต้องรับมือกับความท้าทายหลายมิติ และไม่อาจละทิ้งประเด็นใดได้เลย เชียงรายเป็นเมืองท่องเที่ยวเชิงศิลปวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ (Brown City) ที่กำลังเผชิญปัญหาเศรษฐกิจซบเซาเหมือนหลายเมืองทั่วประเทศ ขณะเดียวกันก็ต้องรับมือกับสังคมสูงวัย (Silver City) รวมถึงภัยคุกคามด้านสิ่งแวดล้อม ทั้งอุทกภัยและหมอกควันที่เกิดขึ้นทุกปี ในฐานะคนร่วมร่างและจัดทำแผนยุทธศาสตร์ของเทศบาลฯ ผมจึงเข้าใจดีว่า การสร้างสมดุลในการพัฒนาแต่ละด้านเป็นเรื่องสำคัญมาก และนั่นเองที่ทำให้เทศบาลฯ ต้องโฟกัสไปที่เครื่องมือ ‘เมืองแห่งการเรียนรู้’

“เราหวังให้ที่นี่เป็นมากกว่าห้องสมุดแต่เป็นพื้นที่กลางให้ผู้คนทุกช่วงวัยได้มีความสุขร่วมกัน” “ห้องสมุดเสมสิกขาลัย เกิดจากดำริของ ศ. นพ.เสม พริ้งพวงแก้ว นายแพทย์คนสำคัญผู้บุกเบิกการแพทย์ชนบท และผู้ร่วมจัดทำแผนสาธารณสุขแห่งชาติ ห้องสมุดแห่งนี้ตั้งอยู่บนที่ดินของท่านซึ่งมอบให้เทศบาลนครเชียงรายนำไปใช้เป็นสาธารณประโยชน์ ห้องสมุดเปิดเมื่อวันที่ 31 พฤษภาคม 2556 ซึ่งตรงกับวันคล้ายวันเกิดของท่าน (เกิดปี 2454 ถึงแก่อนิจกรรม 8 กรกฎาคม 2554) โดยกองการศึกษาของเทศบาลฯ รับหน้าที่ในการดูแล

“เป้าหมายของโครงการจึงไม่ใช่แค่การเปิดศูนย์เรียนรู้ด้านนวัตกรรมการเกษตร แต่คือการทำให้ศูนย์ฯ แห่งนี้เป็นฟันเฟืองขับเคลื่อนเมืองสุขภาพอย่างยั่งยืน” “เทศบาลนครเชียงรายมีการส่งเสริมให้ชุมชนต่าง ๆ ทำการเกษตรปลอดภัยอยู่แล้ว และแม้จะเป็นชุมชนเมืองขนาดใหญ่ที่ไม่ค่อยมีพื้นที่ทำการเกษตร เราก็สามารถประยุกต์ให้พื้นที่จำกัดกลายเป็นแหล่งผลิตอาหารให้คนเมืองได้ เช่น การทำแปลงผักไฮโดรพอนิกส์ เป็นต้น ขณะที่เราก็มีหาดเชียงรายที่มีแปลงขนาดใหญ่ ที่หันมาทำเกษตรปลอดภัยโดยสมบูรณ์ ในบทบาทของศูนย์นวัตกรรมสมุนไพรครบวงจร มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง เราได้เข้ามาหนุนเสริมศูนย์เรียนรู้ด้านการเกษตรที่เทศบาลฯ มีอยู่ ด้วยเทคโนโลยีต่าง ๆ โดยตั้งเป้าให้ศูนย์ฯ แห่งนี้มีมาตรฐานด้านอาหารปลอดภัยในระดับสากล และเปิดให้ผู้ที่สนใจเข้ามาเรียนรู้เพื่อไปต่อยอดในด้านอาชีพได้ ในขณะเดียวกัน